Czy kiedykolwiek zdarzyło Ci się spojrzeć w niebo po burzy i zachwycić się spektakularną tęczą? A może wtedy właśnie zadałeś sobie to wiekopomne pytanie: ile kolorów ma tęcza? Niby wszyscy wiemy, że jest siedem, ale czy na pewno? Czy tęcza to po prostu barwny uśmiech nieba, czy może złożony spektakl optycznych i fizycznych sztuczek? Szykuj się – zaraz wejdziemy w tęczowy tunel ciekawostek z prędkością światła (dosłownie!).
Klasyczna siódemka, czyli Newton i jego muzyka barw
Większość z nas od dzieciństwa uczy się, że tęcza ma siedem kolorów: czerwony, pomarańczowy, żółty, zielony, niebieski, indygo i fioletowy. Pomysł tej magicznej siódemki zawdzięczamy nie komu innemu, jak sir Isaacowi Newtonowi, który około 1666 roku postanowił trochę zabawić się z pryzmatem i światłem. Tak mu się to spodobało, że doszedł do wniosku: „Skoro w muzyce mamy siedem nut, to i kolorów też powinno być siedem!” – i tak się stało.
Ale prawda jest taka, że Newton mógł spokojnie ograniczyć się do pięciu lub dodać kilka więcej – bo światło białe, które widzimy jako tęczę, rozszczepia się w sposób ciągły. Jednak jego decyzja o siedmiu kolorach przetrwała wieki, mimo że indygo – jeden z kolorów tej symbolicznej listy – często bywa przedmiotem gorących debat: czy to ciemnoniebieski, czy może już fioletowy? Znawcy kolorów drapią się po głowie do dziś.
Światło – prawdziwy iluzjonista natury
Tęcza to nic innego jak gra świateł i kropelek wody. Gdy promienie słoneczne trafiają na zawieszoną w powietrzu kroplę wody, dzieje się magia (choć fizycy wolą mówić „załamanie, odbicie i rozszczepienie światła”). Światło białe rozkłada się wówczas na kolory, które odbijają się pod określonym kątem – i oto mamy naszą tęczę.
Co ciekawe, każdy obserwator widzi swoją własną, unikalną tęczę – bo kąt, pod jakim światło się rozszczepia i dociera do naszego oka, musi wynosić około 42 stopni. Dlatego próba „dojścia do końca tęczy” to jak pogoń za złotem w krainie jednorożców – miło pomarzyć, ale na GPSie jej nie znajdziesz.
Czy tęcza rzeczywiście ma tylko siedem kolorów?
Tutaj zaczynają się schody. Jeśli zastanawiasz się, ile kolorów ma tęcza naprawdę, odpowiedź brzmi: nieskończenie wiele! Tęcza to przecież spektrum światła widzialnego dla ludzkiego oka, podzielone nieco arbitralnie na siedem „głównych” kolorów. Ale pomiędzy nimi znajdują się tysiące, jeśli nie miliony odcieni. Ba! To jak próbować policzyć, ile nut mieści się pomiędzy „do” a „re”, jeśli masz możliwość grania mikrotonami.
Co więcej, osoby rozróżniające więcej odcieni – na przykład artyści czy, o zgrozo, specjaliści od Pantone – zauważą znacznie więcej niż siedem barw. Mało tego, niektóre zwierzęta (na przykład ptaki i niektóre owady) widzą w zakresie ultrafioletu i odbierają kolory, których my ledwo się domyślamy.
Efekt wow: inne oblicza tęczy
Czy wiesz, że tęcze mogą występować również w nocy? Tak zwana „księżycowa tęcza” (lub moonbow) pojawia się, gdy światło księżyca – choć znacznie słabsze od słonecznego – załamuje się i odbija w kroplach wody w atmosferze. Taki widok raczej nie trafi na pocztówkę z wakacji, bo jest bardzo trudny do dostrzeżenia, ale jego istnienie potwierdzi niejeden nocny wędrowiec.
A jeśli chcesz przeżyć jeszcze większy efekt “wow”, poszukaj podwójnej tęczy – z drugą, bledszą i odwróconą kopią nad główną. Jest także tęcza mglista, arktyczna i pionowa. Natura z tęczami naprawdę nie zna ograniczeń – jakby miała opcję filtry tęczy, to używałaby ich wszystkich naraz.
Czy tęcza jest taka sama dla każdego?
Nie do końca. Nasze oczy różnią się wrażliwością na kolory, a samo postrzeganie barw może być inne w zależności od wieku, zdrowia, a nawet kultury. Co więcej, ludzie z zaburzeniami widzenia barw, tzw. daltonizmem, widzą tęcze zupełnie inaczej. Dla nich może to być kilkubarwna mgiełka bez wyraźnego rozróżnienia między na przykład zielenią a czerwienią.
Niektóre kultury rozpoznają więcej lub mniej kolorów w tęczy – w języku japońskim tradycyjnie mówiło się o sześciu kolorach. A w mitologiach? Tęcza bywała mostem między światami, barwną szatą bogów, symbolem przymierza czy nadziei. W zależności od tego, gdzie patrzysz, tęcza potrafi naprawdę zmienić znaczenie.
Na pytanie „ile kolorów ma tęcza” można odpowiedzieć na różne sposoby. Klasycznie i szkolnie: siedem. Fizycznie: nieskończenie wiele. Artystycznie: tyle, ile tylko potrafisz sobie wyobrazić. Ale jedno jest pewne – za każdym razem, gdy spojrzysz w niebo po deszczu i zobaczysz tę intensywną feerię barw, poczujesz coś wyjątkowego. Bo niezależnie od naukowych wyjaśnień, tęcza ma w sobie coś magicznego… i zawsze warto się nad nią choć na chwilę zatrzymać.
Przeczytaj więcej na: https://swiat-i-ludzie.pl/tecza-ile-ma-kolorow-i-jak-powstaje/.